Sinemasal Bir Gösterge: Terlik/Ayakkabı

Terlik veya ayakkabılar eşikle veya sınırla ilişkilidir. Zira onların yeri ya kapı eşiğinin hemen önü veya arkasıdır. Sınır, bilinen dünya ile bilinmeyen dünyayı birbirinden ayırır. Bu nedenle bir endişe ve kuşkuya işaret eder, dolayısıyla sırla ilişkilidir.

 “Kulaksız Hoiçi’nin Hikayesi”nde (Masaki Kobayashi, Kwaidan, 1964) Hoiçi’nin bir kapı eşiği önünde duran terlikleri, onun mekânın içindeki varlığına işaret eder. Buna dikkat çekilir, çünkü Hoiçi'nin söz konusu mekânda bulunuşu beklenmedik ve zamansızdır. Zira geceleri ruhlar tarafından biva çalmaya zorlandığı için gündüzleri uyumak durumunda kalmaktadır; yani geceleri yaşayıp gündüzleri uyuyan bir hayalete dönüşmeye başlamıştır. Terlikler, içerideki Hoiçi’dir; onun tuhaf, kuşku uyandırıcı bir şekilde içeride bulunuşudur. Bir sırra, saklanan bir gerçeğe dikkat çekerler. Hoiçi'nin ruhlara karışmasının bir işaretidir. Terlikler şunu söylerler adeta: Hoiçi, yani bu terliklerin sahibi burada, evde; bedenen burada ama ruhu bir parçasıyla ölüler evinde, artık bir parçasıyla oraya ait.

Terklikler ikinci kez mezarlıkta, yani ölülerin evinin kapısının önünde görülür. Burada da yine o mekândaki beklenmedik, olağandışı bulunuşunun bir işaretidir. Bir kez daha bedensel varlığının ruhlara karışmasına, ruhunun bedeniyle bağının zayıflayışına, ölülerle girdiği ilişkinin etkisiyle dünya ile arasındaki mesafenin açılışına, kendi iç âlemine dalışına, bir ekstaza, yani ruhun bedenden ayrılışına işaret eder. Zira Hoiçi orada ruhen, saygın ölülere konser verirken; bedenen fırtınalı bir gecede mezarlıkta kendi başına müzik yapmaktadır. Bu ikinci görünüşte, yani mezarlığın kapısı önündeki görünüşünde ölülerle yaşayanlar arasındaki sınırı, eşiği aşmışlığın bir işaretedir. Terlikler çıkarılmıştır, çünkü burası Hoiçi için mezarlık değil, ölülerin evidir demektedir terlikler ve Hoiçi’nin peşinden gelenlere bir uyarıdır: buraya girmeyin burası size yasaktır.

Semih Kaplanoğlu'nun Süt’ünde de kapı girişindeki ayakkabılıkta dikkat çeken misafir terlikleri evdeki olağandışı bulunuşlara işaret eder ve yabancıların varlığının izi olarak algılanır kahraman tarafından. Yine saklanan bir gerçeğin, ifşa edilmeyen bir sırrın işaretidir –annenin oğlundan gizlice yürüttüğü bir izdivacın işareti.