5 Ocak 2010 Salı

Zikzaklı Çizgiler, M İşareti ve Su












Marija Gimbutas, Avrupa’da olduğu kadar tüm dünyada da bütün tarihöncesi devirlerin ikonografisinde zikzak veya yılankavî çizgilerin suyu simgelediğini tespit etmiştir. Zikzaklı çizgiler, kaydedilmiş en eski simgesel motiflerdir. Neanderthallerin bu işareti MÖ 40.000’lerde veya daha da eskilerde kullanmış olduğu düşünülmektedir. 1970’lerin başlarında, J. Kozlowski, Bulgaristan’daki bir kazıda (Bacho Kiro’daki Mousterien sit alanı), üzerine zikzaklı çizgiler kazınmış bir kemik parçası buldu. Kemik bir mikroskop altında incelediğinde kazıma işinin gelişigüzel olmadığı, maksatlı yapıldığı anlaşıldı.
Gimbutas, üst paleolitik devirde, zikzakların yaygın bir motif olduğunu ve insan biçimli kuş, balık ve fallik imgelerle ilişkili olarak görüldüğünü belirtmektedir. Güney Fransa’da Les Eyzies’deki Cro Magnon sit alanında yapılan bir kazıda bulunan ve yaklaşık MÖ 30.000’e (Aurignacien devri) tarihlenen bir rengeyiği kaburga kemiği üzerinde insansı bir figür göze çarpmaktadır (Şekil 1). Gimbutas, bu figürün başını kuş başına benzetiyor ve kuş ile bu figürün üzerindeki M ve zikzak motiflerinin ilişkisi üzerine yoğunlaşıyor. Gimbutas'a göre eğer bu figürün başı bir su kuşuna ait ise, o zaman üretici bir güç olan su simgesiyle işaretlenmiş en eski insan-su kuşu melezinin tasviriyle karşı karşıyayız.
Eski Avrupa’da Magdalenien devirlerde ve sonrasında zikzaklar ve onun kısaltılmış bir çeşiti olan M’ler, uterus ve mercek veya vulva şekilleri içinde görülmektedir. Bu nedenle Gimbutas; zikzaklar ve M’ler ile dişil ıslaklık, amniyotik sıvı arasında simgesel bir ilişki olduğunu düşünmektedir (Şekil 2).
Kaynak: Marija Gimbutas, The Language of The Goddess, s. 19.






4 yorum:

  1. Kuzey ve Güney Amerika yerlilerinin totemlerinde ve günlük eşyalarında da zikzaklı desenlere ya da süregiden şekillerin birbirinden zikzaklarla ayrılmalarına çok rastlanır. Bunları da aynı şekilde değerlendirebilir miyiz?

    YanıtlaSil
  2. çok ilginç. bilmecelerde su "ma" olarak yanıtlanır ya bazen. belki de kökeni bu zig zag'lardan geliyor.

    YanıtlaSil
  3. Yekta'ya: Gimbutas bilinen en eski örneklerin izini sürüyor o yüzden zikzaklar ve M'ler konusunda verdiği örnekler sınırlı. Amerikan yerlilerindeki benzer motifler hakkında kitabında herhangi bir bilgiye rastlamadım. Ama bu motiflerin kullanım alanlarıyla ilgili bir araştırma bize suyla ilgilerini gösterirse benzer bir simgesellik olduğunu öne sürebiliriz herhalde.

    Kunegond'a: Eski Mısır hiyerogliflerindeki M ve Eski Yunanlılardaki M harfinin, "su" anlamına gelen "mu" kelimesiyle ilgisinden bahsediyor Gimbutas. Bu bilgileri ilk fırsatta aktaracağım.

    YanıtlaSil
  4. Yıldız Cıbıroğlu'nun Kadının Yazısız Tarihi kitabında M harfi ve ilgili sözcüklerin diller arasındaki ortaklıkları anatanrıça kültü üzerinden anlatılıyordu yanlış hatırlamıyorsam. Konuyla ilgili olduğu için not etmek istedim...

    YanıtlaSil